Формирование физического и психического здоровья детей школьного возраста

«Мектеп жасындағы балалардың физикалық және психикалық денсаулығын қалыптастыру».

«Өскемен қаласының №1емханасы» ШЖҚ КМК ұйымдасқан балалар бөлімінің аға медбикесі Каирлина Лидия Николаевна.

ҚР «Денсаулық» денсаулық сақтауды дамытудың мемлекеттік бағдарламасын іске асыру мақсатында мектеп оқушылары мен жасөспірімдердің денсаулығына үлкен көңіл бөлінген. Негізгі міндеттері оқушылардың физикалық және психикалық денсаулығын сақтау мен нығайтуға бағытталған мектеп оқушыларының спортпен айналысуы, мектеп медицинасын дамытуда жағдайлар мен мүмкіндіктер жасау болып табылады.

Медициналық ұйғарым негізінде барлық оқушылар дене шынықтыру сабағында үш топқа бөлінеді: негізгі, дайындық және арнайы. Сол немесе басқа медициналық топқа енгізудің негізгі критерийі ағзаның денсаулық және функциялық жағдайының деңгейі болып табылады. Арнайы медициналық топқа бөлу үшін ағзаның бұзылу дәрежесін міндетті түрде есепке алып, диагноз қою қажет.

Дене шынықтырумен айналысу кезінде негізгі медициналық топқа толығымен І денсаулық тобы, сондай-ақ жартылай ІІ (бар ауру қимыл режиміне маңызды шектеу қоймаған жағдайда) денсаулық тобы жатады. Мұнда ауытқулары жоқ денсаулық және физикалық даму жағдайындағы, функциялық жағдайы жақсы және физикалық дайындық жасына сәйкес, сондай-ақ біраз (жиі функциялық) ауытқулары бар, бірақ физикалық дамуы мен физикалық дайындығы жағынан өз құрдастарынан қалыспайтын оқушылар жатады. Біраз ауытқулары бар – бұлар, мысалы, дене салмағы артық қалыпты көрінген, ағзалары мен жүйелеріндегі кейбір функциялық бұзылулар, тері-аллергиялық реакциялар, табандарының жайпақтығы, нашар көрінген нейроциркулярлық дистония, жеңіл астениялық байқалулар.

Осы топқа жатқызылатындарға дене тәрбиесінің оқу бағдарламасы бойынша толық көлемде оқуға, жекелей дене дайындығының тестісін тапсыруға рұқсат етіледі. Оларға спорттық үйірмелер мен секциялар, БЖСМ және БЖДДҮ топтарында спорттық жарыстар, турнирлер, спартакиада, спорттық мерекелер т.б қатысуға және дайындықтарға рұқсат етіледі.

Дайындық медициналық тобына жататындар, дене дамуынан артта қалушылар; денсаулық жағдайында біраз ауытқулар барлар. Дене және қимылы жеткіліксіз дамыған (дайындық тобы) балалар тәрбиесінің арнаулы мақсаты, олардың дене дайындығын қалыпты деңгейге дейін арттыру.

Әлсіреген денсаулық жағдайы жіті ауруларды жұқтырғаннан кейін, оның созылмалы кезеңге өтуімен, созылмалы аурулар кезінде орны толған, қалған құбылыстар ретінде байқауға болады. Жалпы бағдарлама бойынша балалар дене жаттығуларымен айналысады, бірақ бұл кезде бірқатар шектеулер мен арнаулы әдістемелік қағидаларды сақтау қажет, атап айтқанда, оларға жоғары қарқындылықтағы дене жүктемелерінің үлкен көлемі қарсы көрсетіледі.

Арнайы медициналық топқа (АМТ), олардың денсаулық ерекшелігі ескерілетін, бөлек бағдарлама бойынша дене жаттығуларымен айналысуды талап ететін балалар жатады. Бұл деген оларды дене тәрбиесімен айналысудан босату деген сөз емес, бұл кең көлемде тәжірибеленеді, өйткені, сау балаларға қарағанда дене жаттығулары (дұрыс ұйымдастырылған!) қажетірек проблемаларға қол сілтеуге мүмкіндік береді. АМТ тобына жатқызылған балалар үшін дене шынықтырумен айналысу міндетті болып табылады және оқушылардың жалпы оқу жүктемесінің құрылымына енгізіледі.

АМТ тобына жатқызылған, оқушылардың дене тәрбиесінің негізгі міндеттері:

• денсаулығын нығайту, ауруларға байланысты болған бұзылулардың тұрақты орнын толтыру немесе жою;
• физикалық және моторлық дамуының көрсеткіштерін жақсарту;
• өмірлік маңызды қимылдардың дағдысын, сапасын меңгеру;
• ағзаны біртіндеп физикалық жүктемелерге бейімдеу, ағзаның функциялық мүмкіндіктерінің диапозонын кеңейту;
• ағзаны шынықтыру, оның қорғаныс күшін және қарсы тұрғыштығын арттыру;
• денсаулықты бағалауға және саламатты өмір салтына белсенді және саналы қарым-қатынасты тәрбиелеу;
• ондағы бар аурулар есебімен оқушыға ұсынылған сауықтыру жаттығуларын жиі орындау дағдысына тәрбиелеу;
• дене жаттығуларын орындау кезіндегі өзі-өзі бақылау әдісіне оқыту;
• жеке гигиена, тиімді еңбек және дем алу режімі, толыққанды және тиімді тамақтану ережелерін меңгеру.

АМТ аясында «А» топшасына бөледі. Бұлар дене жаттығуларының көлемі мен қарқындылығын шектеуді қажет ететін, тұрақты немесе уақытша (жарақат және жұқтырған аулардан кейінгі) сипаттағы денсаулығында ауытқулар бар, бірақ сақтау режіміндегі, оқу орындарының дене тәрбиесі бойынша мамандандырылған оқу бағдарламаларын орындауға рұқсат етілген оқушылар. Егер олардың денсаулығы және дене дамуының көрсеткіштері жақсара бастаса, оларды дайындық тобына ауыстыруға болады.

«А» тобына жатқызылған оқушылар, дене тәрбиесі оқытушысының басшылығымен оқу орнында арнайы бағдарлама бойынша дене мәдениетімен айналысады.

«Б» топшасына, білікті педагог және дәрігердің бақылауындағы сауықтыру сипатындағы немесе емдік дене жаттығуларын (ЕДЖ) орындайтын және дене жаттығуларының (нозологиялар мен аурулардың күрделілігіне қарай) көлемі мен қарқындылығын маңызды шектеуді қажет ететін, тұрақты немесе уақытша (жарақат және жұқтырған аулардан кейінгі) сипаттағы, сонымен бірге қатерлі созылмалы аурулар, денсаулығында маңызды ауытқулар бар жатқызылған балалар. «Б» тобына жатқызылған оқушылар емдеуші дәрігерінің ұсынысы бойынша «А» топшасына ауыстырылуы мүмкін. Бір медициналық топтан екіншісіне ауыстыру, қосымша дәрігерлік тексеру және оқу тоқсаны, жартыжылдық, оқу жылының қорытындысы бойынша педагогикалық тестілеуден кейін жүргізіледі.

«Формирование физического и психического здоровья детей школьного возраста».

Старшая медсестра отделения организованного детства   КГП на ПХВ «Поликлиника № 1 г. Усть-Каменогорска»

Каирлина Лидия Николаевна.

     В целях реализации Государственной программы развития здравоохранения РК «Денсаулық» большое внимание уделяется здоровью школьников и подростков. Основными задачами является создание условий и возможностей для школьников к занятиям спорта, развитие школьной медицины, направленная на сохранение и укрепление физического и психического здоровья ученика.

     На основании медицинского заключения все школьники распределяются для занятий физической культурой на три группы: основную, подготовительную и специальную. Основным критерием для включения в ту или иную медицинскую группу является уровень здоровья и функциональное состояние организма. Для распределения в специальную медицинскую группу необходимо установление диагноза с обязательным учетом степени нарушения организма.

     К основной медицинской группе при занятиях физической культурой целиком относится группа здоровья I, а также частично группа здоровья II (в тех случаях, когда имеющееся заболевание не накладывает существенных ограничений на двигательный режим). Это школьники без отклонений в состоянии здоровья и физическом развитии, имеющие хорошее функциональное состояние и соответствующую возрасту физическую подготовленность, а также учащиеся с незначительными (чаще функциональными) отклонениями, но не отстающие от сверстников в физическом развитии и физической подготовленности. Незначительные отклонения - это, например, умеренно выраженная избыточная масса тела, некоторые функциональные нарушения органов и систем, кожно-аллергические реакции, уплощение стоп, слабо выраженная нейроциркуляторная дистония, легкие астенические проявления.

     Отнесенным к этой группе разрешаются занятия в полном объеме по учебной программе физического воспитания, сдача тестов индивидуальной физической подготовленности. Им рекомендуются занятия в спортивных кружках и секциях, группах ДЮСШ и ДЮКФП с подготовкой и участием в спортивных соревнованиях, турнирах, спартакиадах, спортивных праздниках и т.п.

     К подготовительной медицинской группе относятся дети имеющие отставание в физическом развитии; недостаточную физическую подготовленность; незначительные отклонения в состоянии здоровья. Специальная цель физического воспитания детей с недостаточным физическим и двигательным развитием (подготовительная группа) состоит в том, чтобы повысить их физическую подготовленность до нормального уровня.

     Ослабленное состояние здоровья можно наблюдать как остаточные явления после перенесенных острых заболеваний, переходе их в хроническую стадию, при хронических заболеваниях в стадии компенсации. Дети занимаются физическими упражнениями по общей программе, но при этом требуется соблюдение ряда ограничений и специальных методических правил, в частности, им противопоказаны большие объемы физических нагрузок с высокой интенсивностью.

   К специальной медицинской группе (СМГ) относят тех детей, чье состояние здоровья требует занятий физическими упражнениями по отдельной программе, учитывающей особенности их здоровья. Это ни в коей мере не означает, что их нужно освобождать от занятий физической культурой, что так широко практикуется, потому что позволяет отмахнуться от проблем детей, которым физические упражнения (правильно организованные!) еще нужнее, чем здоровым. Занятия физкультурой для детей, отнесенных к СМГ, являются обязательными и включаются в структуру общей учебной нагрузки учащегося.

   Основные задачи физического воспитания учащихся, отнесенных к СМГ:

• укрепление здоровья, ликвидация или стойкая компенсация нарушений, вызванных заболеванием;
• улучшение показателей физического и моторного развития;
• освоение жизненно важных двигательных умений, навыков и качеств;
• постепенная адаптация организма к физическим нагрузкам, расширение диапазона функциональных возможностей организма;
• закаливание организма, повышение его защитных сил и сопротивляемости;
• воспитание сознательного и активного отношения к ценности здоровья и здоровому образу жизни;
• воспитание навыка регулярного выполнения оздоровительных упражнений, рекомендованных учащемуся с учетом особенностей имеющегося у него заболевания;
• обучение способам самоконтроля при выполнении физических нагрузок;
• освоение правил личной гигиены, рационального режима труда и отдыха, полноценного и рационального питания.

   В рамках СМГ выделяют подгруппу «А». Это учащиеся с отклонениями в состоянии здоровья постоянного или временного (после травм и перенесенных заболеваний) характера, нуждающиеся в ограничении объема и интенсивности физических нагрузок, но допущенные к выполнению специализированной учебной программы по физической культуре в учебных заведениях в щадящем режиме. Если их здоровье и показатели физического развития будут улучшаться, впоследствии их можно перевести в подготовительную группу.

   Учащиеся, отнесенные к группе «А», занимаются физической культурой по специальной программе в учебном заведении под руководством преподавателя физической культуры.

   Подгруппа «Б» - дети, имеющие значительные отклонения в состоянии здоровья постоянного или временного характера, в том числе серьезные хронические заболевания, нуждающиеся в существенном ограничении объема и интенсивности физических нагрузок (в зависимости от нозологии и тяжести заболевания) и выполнении физических упражнений лечебного (ЛФК) или оздоровительного характера под контролем квалифицированного педагога и врача. Учащиеся, отнесенные к подгруппе «Б» могут быть по рекомендации лечащего врача переведены в подгруппу «А». Перевод из одной медицинской группы в другую производится после дополнительного врачебного обследования и педагогического тестирования по итогам учебной четверти, полугодия, учебного года.